ضرورت واهمیت ادبیات عرب از دیدگاه استاد جعفری(2)

  ضرورت واهمیت مطالعه ادبیات

        (شماره دو)

گفتیم هر مبتدی باید سه مسیر را طی کند:

1.      تمام کتب مرسوم را باید بخواند.اگر کسی مطول نخواند ،شمسیه نخواند شفا واشررات نخواند تفسیر مجمع البیان نخواند در ادبیات 50 60 کتاب نخواند معطل است ومصداق یحملون اسفارا خواهد بود.این اولین قدم است وبرای خواندن صرف مقدم از نحو است.بعضی از علوم ادبی را خیلی نیاز داریم.در صرف سه کتاب را باید خواند: اولین کتاب شرح تصریف است نوبت به دومین کتاب صرفی است وآن شرح نظام الدین است.تازه اگر این دو کتاب را بفهمد اشتهاء پیدا می کند وسومین کتاب که کفایه ادبیات صرفی است وسختر از کفایه الاصول آخوند خراسانی است شرح شافیه است! خیلی مهم است وشاید 90 درصد از ما نتوان شافیه را بخوانیم..در کنار اینها دیوان سید رضی را تجزیه وترکیب کنید.دیوان سیدحیدر حلی را باید بخوانید دیوان متنبی معلقات صرفی وخیلی از دیوان های عربی وفصیح را...!

ادامه آن نحو است.نحو یعنی مقصد باید جوری نحو را بخوانیم که مقصد را به ما نشان بدهد وعلی الحساب سه کتاب باید خوانده بشود: شرح انموذج از جامع المقدمات(خیلی از موارد حل این کتاب مبتنی بر فهم هدایه وصدایه وشرح کبیر سید مدنی خوانده بشود) برای شروع در نحو بهترین کتاب است.شرح مذجی هم نیست.بعد از آن که شخص با سلیم جان بخواند.می بیند نیاز دارد که ادامه بدهد وچیزی نیست که رها کنیم بعد از آن الفیه ابن مالک است که حدود هزار وسه چهار بیت است واین محور نحو است وسیصد چهارصد شرح وحاشیه دارد..بزرگان علماء سابقا ادبیات می گفتند وسیوطی می گوید من 7 سال درس شمنی رفتم 14 سال درس کافجی رفتم..ولو خود اهل لسان است والفیه موقعیت حساسی دارد واگر این ستون را حذف کند خونه سقوط می کند این محور تام است بعد در زمینه های متعده شرح خورده است: دو شرح خوب خورده است : البهجه المرضیه سیوطی است بعد این شرح سیوطی را بهترین حاشی هبر آن حاشیه ابوطالب است. وبعد از سیوطی شرح اشمونی است وگسترده تر از سیوطی است وبعد از خوانده این دو شرح برای فهم الفیه کمک می کند.

شرحی است به نام اوضح المسالک که مال ابن هشام انصاری صاحب مغنی است.که این در رتبه فوق ومشرف بر آنهاست که زیبایی خاصی هم دارد.گرچه حاشیه اشمونی با حاشیه صبان وزان خاصی پیدا کرده است.ما باید اهل لسان باشیم می خواهیم اشعار عرب را بفهمیم می خواهیم تفسیر کنیم می خواهیم زبان اهل بیت را بفهمیم.صبان نادره زمان خودش است. البته حوصله می خواهد.وقتی این را هم خواندیم.اوضح خودش یک توضیحی دارد وبه عبارت خودشان تصریح بر توضیح است که التصریح علی التوضیح است.مال خالدی است که می گوید من ابن هشام را در خواب دیدم که می گوید دوست دارم اوضح المسالک را دوست دارم شرح کنم و بعد می گوید من خوابم را به یکی از علماءآن زمان گفتم او گفت شما آن را شرح کن.بعد خود این التوضیح حاشیه ای به نام شیخ یاسین دارد که دارای نکات عمیقی مثل صبان است ودر بزنگاه های ادبیات راه را مشخص می کنند.مثل حاشیه تفتازانی بر کشاف است.

سومین کتاب که باید در نحو خوانده شود مغنی البیب عن کتب المعاریب است وبا خواندن آن از کتب دیگر اعاریب بی نیاز می شویم وتمام فوت های کوزه گری را در این کتاب بیان کرده است.ولی دوتا شرح وحاشیه نیاز است یکی شرح دمامینی است که خودش علامه ای غیر قابل توصیف است منتهی ناقص است.. یا بحث هایی که حاشیه الدسوقی را بیان کرده است.نقل به معنا احادیث هم طبق قاعده ای بوده است ما به چه مقدار باید اخذ بکنیم؟! یک ترجمه خوب آلان برای قرآن نداریم که واقعا روی الف ولامش هم توجه داشته باشد..روی جمع مکسر وجمع سالمش نظر داشته است! روی نقطه و واو وفاء وثم و...همه دقیق بوده است.ما معتقد نداریم که پیامبر معانی را که فهم کرده به الفاظ بیان کرده است! مگر می شود ال ولامی در قرآن باشد معنا نداشته باشد! لذا مغنی البیب را با اینها می خوانیم وتازه به سطح صرف ونحو می رسیم. الکتاب سیویه چه نکات لطیف وریز وخوبی داشته که شیخ رضی در شرحش آورده است.

، خواندن ما به این نحو باشد که بفهمیم بدون مراجعه به شرح فارسی است.واگر کسی رجوع کند خودش را باخته است.با روحمان بیگانه ایم.هیچ دردی برای طلبه غیر از بی مسئولیتی او نیست.

بعد از این خواندن صرف ونحو بعضی عزم جدی تری دارند و عبارات را نباید نازل وسافل آورد..

اول بحث بلاغت است که باید اینرا پی گیری کنند وبعد از آن اختلافات بین اقوال نحویین ومکاتب نحوی را بشناسیم.زیبایی های کلام عرب را باید بتوان درک کرد.یکی خواندن کتبی مثل الانصاف ابن انباری..یعنی درس خارجی برای ادبیات است..کسر شانی است که الانصاف را بخوانیم! ما زبان ها را نمی فهمیم! کلام خدا را که در بهشت نیاز است نمی فهمیم.

چطور بعضی از موارد این عشق به ادبیات را از ما می گیرند با اینکه راه اساسی این است.بلاغتی که مثل مطول الطراز یمنی نوشته شده است.جواهر الادب و...وقت بگذاریم بخوانیم.یک مطولی از اول تا آخر خوانده بشود.دیوان متنبی دیوان سید رضی را بخوانیم..به انسان عقیده می دهد..بهترین کتاب خزانه الادب بغدادی است که12 جلد است.از باء سبم الله باید خوانده بشود.. این کتب را وقت بگذاریم که عشری از اعشار است...که خیلی از کتب دیگر هم هست که به اینها کمک می کند ومن حیث مجموع باید انسان دور یک کعبه بچرخد وکعبه مقصود بود برای ادبیات که حرف اول را می زند!

کلماتی که عطار خیلی توضیح می دهد :توحــــــــید/ زیبایــــــــی ها را خوب ببینیم/ درد

2.      نوشتن است.از عبارات موجز و..! ترجمه یک روایت اگر کسی وارد این مرحله نشود نمی تواند ترجمه کند بعضی از اوقات من ترجمه هایی نوشته ام که خود عرب محیر بود.به ده نوع باید بتوانیم عربی بنویسیم.منتخب میزان الحکمه را با صفات الشیعه صدوق ترجمه اش را ترجمه می کردیم.از صبح تا غروب می نشستیم وترجمه می کردیم. نشد نداریم! شاید عبارتی بگویید که خیلی فصیح تر از عبارت های بلغاء بگویید.شاید شعری بگویید که ابن فارز هم نتواند بگوید..بعید نیست کسی که وقت بگذارد..فارسی را عربی کنیم تا اینکه برای ما سلیل بشود وفارسی بشنویم عربی بنویسیم به بهترین نوعش فی المجلس ومن رفیقی داشتم..اراده می خواهد که ملکه بشود ونیاز مند کار کردن است.اینها لذتی ندراد باید غرق بشوی.. شما باید به زور خودت را به خواب بزنی!

3.      در قسمت عملی سعی کنیم بنویسیم وترجمه کنیم وبا ادبیات باشیم وسومین چیزی که مهم است این است که مواظب اخلاق باشیم.ذبیدی در تاج العروس ادب به همین معناست که محامل آن باشیم...زیبا حرف بزنیم..زیبا تشخیص بدهیم زیبا فکر کنیم زیبا عمل کنیم...

از کلام گرفته تا رفتار و کردار...اگر حسادت داشته باشی نابود می شوی ..اگر بخلی باشد نابود می شوی ...مشغول کار خود باشیم وبه ظواهر بی اعتنا بشویم..انسان باید اعتقادی پیدا کند که در هرجایی که باشیم مرگ خواهد رسید..اینما کنتم یدرککم الموت ولو فی بروج المشیده!

دلق وخرقه خود را به نفاق نفروشیم برای خودمان برای دین برای اسلام درس بخوانیم...

 

26/اردیبهشت................ استاد عباس جعفری(زید عزه)