رویکرد حکمت متعالی با فضای مجازی
استاد خسروپناه (حفظه الله)
فضای مجازی از سنخ صنعت است، از سنخ دانش نیست. به عبارت دیگر، برساخته از نرمافزار و سختافزاری است که زاییده علوم پایه و علوم مهندسی است. وقتی یک پدیده از سنخ صنعت است پس بیگمان جهتدار و معنادار است، خنثی نیست. حال باید مشاهده کرد که این فضای مجازی با هویت انسان چه میکند. فضای مجازی با هویت انسان ۸ کار میکند: نخست سرویس دهی. دوم، رفع نیاز (چه مثبت و چه منفی). سوم، نیازسازی. چهارم، کنترل و مدیریت نیازها. پنجم، ایجاد وابستگی. ششم، تعیین معیار. هفتم، ایجاد دلبستگی و باور. هشتم، تسخیر انسان. اگر علوم پایه و علوم مهندسی به دنبال توصیف و تغییر طبیعت و توصیف و تغییر انساناند، ابزار این تغییر و حتی تسخیر انسان، فضای مجازی است.
انسان در نگاه حکمت متعالی:
در حکمت متعالیه، ملاصدرا با استفاده از مبانی اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و ... میخواهد این را نشان دهد که همه شئون عالم الهی است و انسان، ظهور اسم جامع الله است. صدرا با استفاده از عرفان نظری تلاش میکند که اثبات کند عین ثابت حقیقت محمدیه به واسطه فیض اقدس الهی واسطه است برای آفرینش سایر اعیان ثابته. انسان کامل واسطه فیض اقدس است برای آفرینش اعیان ثابته و هم چنین واسطه فیض اقدس است برای آفرینش اعیان خارجی در حضرت عینیه. حالا این جایگاه انسان در قوس نزول است. در قوس صعود، انسان باید اسفار اربعه را طی کند که عبارت است از: سیر از خلق به سوی حق، سیر از حق به سوی حق، سیر از حق به سوی خلق و سیر از خلق به سوی خلق به حق. کل کتاب اسفار میخواهد قوس صعود و سیر تکامل را به انسان معرفی کند.
آیا با تسخیر انسان در فضای مجازی میتوان اسفار اربعه حکمت متعالیه در قوس صعود انسانی را طی کرد؟ از زاویهای دیگر این پرسش چنین خواهد بود که آیا با حکمت متعالیه میتوانیم در جهت گیری فضای مجازی نقش داشته باشیم؟ آیا حکمت متعالیه میتواند مدیریت فضای مجازی را در اختیار داشته باشد؟
در پاسخ به این سوال، سه نظر وجود دارد:
1- دیدگاه نخست که نظر خود حقیر هم است، این است که امکان مدیریت حکیمانه فضای مجازی وجود دارد، هم از طریق سخت افزار و هم از طریق نرمافزار. این امر با رشد عقلانیت حکیمانه در کاربران فضای مجازی و نهادهای متولی مدیریت فضای مجازی میسر است.
2- دیدگاه دوم میگوید به جهت حاکمیت قصری فلسفه مدرن بر
فضای مجازی این امکان وجود ندارد چراکه فضای
مجازی زاییده علوم پایه مبتنی بر فلسفه مدرن است که بهرهای از حکمت ندارد.
3- دیدگاه سوم هم این است که مدیریت حکیمانه گرچه ممکن
باشد اما نباید اتفاق بیفتد