علی (علیه السلام) در نگاه شهید مطهری

على شخصیت دونیرویى‏
على از مردانى است که هم جاذبه دارد و هم دافعه، و جاذبه و دافعه او سخت نیرومند است. شاید در تمام قرون و اعصار جاذبه و دافعه‏اى به نیرومندى جاذبه و دافعه على پیدا نکنیم. دوستانى دارد عجیب، تاریخى، فداکار، باگذشت؛ از عشق او همچون شعله‏هایى از خرمنى آتش، سوزان و پرفروغ‏اند؛ جان دادن در راه او را آرمان و افتخار مى‏شمارند و در دوستى او همه چیز را فراموش کرده‏اند. از مرگ على سالیان بلکه قرونى گذشت اما این جاذبه همچنان پرتو مى‏افکند و چشمها را به سوى خویش خیره مى‏سازد.
در دوران زندگى‏اش عناصر شریف و نجیب، خداپرستانى فداکار و بى‏طمع، مردمى باگذشت و مهربان، عادل و خدمتگزار خلق گرد محور وجودش چرخیدند که هر کدام تاریخچه‏اى آموزنده دارند، و پس از مرگش در دوران خلافت معاویه و امویان جمعیتهاى زیادى به جرم دوستى او در سخت‏ترین شکنجه‏ها قرار گرفتند اما قدمى را در دوستى و عشق على کوتاه نیامدند و تا پاى جان ایستادند. سایر شخصیتهاى جهان، با مرگشان همه چیزها مى‏میرد و با جسمشان در زیر خاکها پنهان مى‏گردد اما مردان حقیقت خود مى‏میرند ولى مکتب و عشقها که برمى‏انگیزند با گذشت قرون تابنده‏تر مى‏گردد.
ما در تاریخ مى‏خوانیم که سالها بلکه قرنها پس از مرگ على افرادى با جان از ناوک دشمنانش استقبال مى‏کنند.
از جمله مجذوبین و شیفتگان على، میثم تمّار را مى‏بینیم که بیست سال پس از شهادت مولى‏ بر سر چوبه‏دار از على و فضایل و سجایاى انسانى او سخن مى‏گوید. در آن ایامى که سرتاسر مملکت اسلامى در خفقان فرو رفته، تمام آزادیها کشته شده و نفسها در سینه زندانى شده است و سکوتى مرگبار همچون غبار مرگ بر چهره‏ها نشسته است، او از بالاى‏دار فریاد برمى‏آورد که بیایید از على برایتان بگویم. مردم از اطراف براى شنیدن سخنان میثم هجوم آوردند. حکومت قدّاره بند اموى که منافع خود را در خطر مى‏بیند، دستور مى‏دهد که بر دهانش لجام زدند و پس از چند روزى هم به حیاتش خاتمه دادند. تاریخ از این قبیل شیفتگان براى على بسیار سراغ دارد. این جذبه‏ها اختصاصى به عصرى دون عصرى ندارد. در تمام اعصار جلوه‏هایى از آن جذبه‏هاى نیرومند مى‏بینیم که سخت کارگر افتاده است.
از جمله دیگر مجذوبین علی علیه السلام مردى است به نام ابن سِکّیت از علما و بزرگان ادب عربى است و هنوز هم در ردیف صاحب نظران زبان عرب مانند سیبویه و دیگران نامش برده مى‏شود. این مرد در دوران خلافت متوکل عباسى مى‏زیسته (در حدود دویست سال بعد از شهادت على). در دستگاه متوکل متهم بود که شیعه است اما چون بسیار فاضل و برجسته بود، متوکل او را به عنوان معلم فرزندانش انتخاب کرد. یک روز که بچه‏هاى متوکل به حضورش آمدند و ابن سکّیت هم حاضر بود و ظاهراً در آن روز امتحانى هم از آنها به عمل آمده بود و خوب از عهده برآمده بودند، متوکل ضمن اظهار رضایت از ابن سکّیت و شاید [به خاطر] سابقه ذهنى که از او داشت- که شنیده بود تمایل به تشیع دارد- از ابن سکّیت پرسید: این دو تا (دو فرزندش) پیش تو محبوبترند یا حسن و حسین فرزندان على؟ ابن سکّیت از این جمله و از این مقایسه سخت برآشفت. خونش به جوش آمد. با خود گفت کار این مرد مغرور به جایى رسیده است که فرزندان خود را با حسن و حسین مقایسه مى‏کند! این تقصیر من است که تعلیم آنها را بر عهده گرفته‏ام. در جواب متوکل گفت: به خدا قسم قنبر غلام على به مراتب از این دو تا و از پدرشان نزد من محبوبتر است. متوکل فى المجلس دستور داد زبان ابن سکّیت را از پشت گردنش درآورند.
تاریخ، افراد سر از پا نشناخته زیادى را مى‏شناسد که بى‏اختیار جان خود را در راه مهر على فدا کرده‏اند. این جاذبه را در کجا مى‏توان یافت؟ گمان نمى‏رود در جهان نظیرى داشته باشد. على به همین شدت دشمنان سرسخت دارد، دشمنانى که از نام او به خود مى‏پیچیدند. على از صورت یک فرد بیرون است وبه صورت یک مکتب موجود است، و به همین جهت گروهى را به سوى خود مى‏کشد و گروهى را از خود طرد مى‏نماید. آرى، على شخصیت دونیرویى است.

منبع:
مجموعه‏آثاراستادشهیدمطهرى، ج‏16، از صفحه 232 الى 235