جنگ آب

﴿وجعلنا من الماء کل شیء...﴾ انبیاء/30

          از دیرباز جنگ های تمدنی وجهانی جنگ بقاء بوده که به تصویر کشیده شده وحاکی از به رخ کشیدن ها و زورآزمایی هایی برای رسیدن به قدرت و ثروت بیشتر بوده است لذاست مفهوم تهدید پدید آمده که ممکن است قدرت بالاتری گنجهایت را ببرد..!

اما این سروصدای گوش خراش قدرت طلبها به سر آمده و با دست خود بقاء خود را به خطر افکنده اند و درطبیعتی که باید در آن حیات می جستند و مانند آشیانه ای در آن سکنا گزیده بودند را با تیغ هوا وهوس هایشان تخریب نمودند! واین است که جنگ برای حیات به راه افتاده است... آبی که سرچشمه حیات آدمی است به مخاطره افتاده لذاست که طبل جنگ بر سر تصاحب این منبع حیات وزندگی شروع شده است... آیا جنگ خونین آینده سر ماده حیات بشری خواهد بود؟!! این زنگ خطر برای بقاء نسل آینده است...

پروفسور " تیموتی راندهیر" از دانشگاه ماساچوست آمریکا در تحقیقی مساله آب را مهم ترین موضوع مناقشه های احتمالی جوامع بشری در سال ها و دهه های آینده دانسته و پیشنهاد داده برای جلوگیری از این مساله مدیریت حوزه آبخیز داری و جلوگیری از آلودگی آب به عنوان مهم ترین راهکارهای کاهش نزاع احتمالی بشر بر سر آب مورد توجه قرار گیرد.

طبق اعلام سازمان هواشناسی جهانی تا سال 2025 میلادی 66 درصد جمعیت جهان یعنی دو سوم مردم ساکن روی کره زمین با معضل یا بحران کمبود منابع آب مواجه خواهند بود.

سه دسته جنگ بر سر آب وجود دارد:

1.    جنگ بر سر دسترسی آب

معمولا درگیری‌های دسترسی به آب بر سر حوضه اصلی آب (آبریز) یا یک رودخانه است. این درگیری‌ها، اگر ابعاد فرامرزی داشته باشند، تشدید پیدا می‌کنند. در این مورد می‌توان از اروندرود نام برد.

ایران شهرهایی با تاسیسات نفتی در مجاورت این رود دارد و به این رودخانه برای حمل‌ونقل نیاز دارد. عراق در دهه 1970 دسترسی منحصر به فردی به اروند رود داشت. در سال 1975، شاه ایران و صدام حسین قرارداد الجزایر را امضا کردند که متعهد به استفاده مشترک از اروند رود شدند و قرار شد در امتداد خط تالوگ رودخانه را تقسیم کنند. در سال 1980 نیروهای عراقی با عبور از اروندرود وارد خوزستان شدند و به ایران حمله کردند. صدام قصد داشت از بی‌نظمی پس از انقلاب در تهران استفاده کند که البته اشتباه فکر می‌کرد. موضوع اروندرود تنها یکی از دلایل دشمنی عراق با ایران بود، ولی صدام از آن به‌عنوان بهانه اولیه برای شروع جنگ نام برد.

 

2.    جنگ بر سر تقسیم آب

در این زمینه می‌توان به مساله وادی بردی اشاره کرد، که در مرز سوریه با لبنان قرار گرفته است. آب از چشمه‌ای که رودخانه وادی بردی را تغذیه می‌کرد، منحرف و در اواسط دهه 1990 رودخانه خشک شد. بنابراین جای تعجب نیست هنگامی که ناآرامی‌های 2011 در جنوب سوریه آغاز شد، مردم وادی بردی به معترضان پیوستند تا نارضایتی خود را این‌گونه اعلام کنند. خواسته‌های اصلی ایشان از دولت از این قرار بود: بازگرداندن آب رودخانه؛ دسترسی به آب آشامیدنی سالم و دادن غرامت عادلانه به‌خاطر زمین‌های کشاورزی که در دهه‌های 70 و 80 مصادره شده بودند.

3.    جنگ بر سراستفاده از آب به عنوان سلاح جنگی

تهدید باز کردن مسیر آبی که پشت سد جمع شده است روی یک شهر، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. سد موصل یک دارایی استراتژیک است و از ژوئن 2014 که داعش برخی قسمت‌های عراق از جمله موصل را تصرف کرد، سد موصل را در اختیار خود گرفت. خطر اینکه سد باز شود و موصل را در خود غرق کند، به نوبه خود می‌تواند آب را به سلاحی جنگی تبدیل کند.

منابع آبی در خاورمیانه و شمال آفریقا برای بسیاری از کشورها کمیاب هستند. این کمبود آب حتی در آینده بیشتر هم خواهد شد. کشورهای درگیر در نزاع‌های آبی دو انتخاب دارند؛ اول اینکه بر سر منابع آبی موجود رقابت کنند بدون آنکه به فکر ایجاد منابع آبی جدیدتر باشند. در نتیجه نزاع‌های بیشتری در خواهد گرفت و حتی منجر به جنگ‌های طولانی خواهد شد. دوم، در استفاده از منابع موجود همکاری کنند و به دنبال توسعه منابع آبی جدید باشند. این راه منجر به پیدا کردن راه‌حلی برای مشکلات آبی در آینده خواهد شد.

تقسیم عادلانه منابع آبی در ابتدای کار، می‌تواند انگیزه‌ای برای همکاری این کشورها با یکدیگر باشد. در صورت حرکت نکردن به سوی راه‌حل‌های جامع سیاسی و دیپلماتیک، جنگ بر سر آب اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.